zajęcia warsztatowe, „Teatr przyrody” i Klub Panda,  szkoły podstawowe

Bohaterem mojego spotkania z Wami będzie – jajko ptaka, konkretnie najłatwiej dostępne jajko kury. Zbliża się przecież Wielkanoc i chociaż będzie inna w tym roku z powodu koronawirusa i tak jajko będzie jej symbolem.

Czym jest jajko? Jaką kryje tajemnicę? Intrygowało to ludzi od dawna. Obserwowali bowiem jak spod zwyczajnej kulistej skorupki, wyłania się nowe życie w postaci niezdarnego pisklęcia. Nic więc dziwnego, że jajko stało się symbolem odradzania się życia, przyrody, zwycięstwa wiosny nad zimą.

Jajko wielkanocne w sensie religijnym jest symbolem przezwyciężenia śmierci, symbolem Zmartwychwstania, porównywanym do przebijania skorupki. Z jajkiem wiąże się wiele wierzeń, przesądów. Przytoczę kilka z kręgu naszej kultury.

Kiedyś ludzie wierzyli, że:

• dotykanie zwierząt gospodarskich święconym jajkiem to ochrona przed chorobami,
• jajko zakopane w sadzie czy na polu zapewni urodzaj,
• toczenie jaja po ciele chorego pomoże w zwalczeniu choroby,
• jajko zakopane na rozpoczętej budowie zapewni pomyślność mieszkańcom .

Dawniej gdy wnoszono murowane budowle obiektów sakralnych do zaprawy wapiennej dodawano jajko, które cementowało taką zaprawę. Wiele sławnych katedr ma w swoich murach, w zaprawie łączącej cegły, właśnie jajka. Dziś mamy inne sposoby.

Niezależnie od mocy, jaką według ludzi mają ptasie jaja, natura powierzyła im zadanie najwyższej wagi- pieczę nad nowym życiem.

Jajo jest pewnym etapem rozwoju nowego osobnika. Zawiera surowce odżywcze pozwalające na rozwój organizmu bez dostępu do matki i zewnętrznych źródeł pożywienia oraz stanowi bezpieczne środowisko dla rozwijającego się maleństwa. Po złożeniu jaj ptak musi zapewnić im odpowiednią temperaturę, siada więc na nich i ogrzewa własnym ciałem. Są od tego wyjątki np. australijskie nogale. Sprawdźcie jak ogrzewają swe jaja!

Są też gatunki ptaków, które same nie wysiadują jajek, lecz podkładają je innym ptakom. Do takich spryciarzy należy nasza rodzima kukułka. Samica kukułki wyrzuca jedno jajko gospodarza z gniazda, a na to miejsce składa własne podobne zarówno pod względem wielkości jak i ubarwienia.

Obejrzyjcie jak zachowuje się pisklak kukułki po wylęgnięciu się z jajka. Film na YouTube „Kukułka” https://youtu.be/pNSn9eYow6s
Jak jednak z jajka powstaje kura? Opowiada o tym specjalista dr Marcin Lis. Film na YouTube https://youtu.be/LsrRsxF0teE . Polecam gorąco – cudne kurczątka.

Zamieńcie się teraz w badaczy.

Co przygotować?

1. Dwa jajka kurze: surowe i ugotowane na twardo. Skorupkę surowego należy przed przystąpieniem do badań sparzyć wrzątkiem. Nie ma tam koronawirusa , ale mogą być bakterie salmonelli.
2. Lupę.
3. Przezroczystą miseczkę, w której umieścimy rozbite jajko.
4. Plastikowy talerzyk na jajko na twardo.
5. Latarkę o mocnym świetle.
6. Ściereczki do wycierania (papierowe lub bawełniane).

Czynności badawcze

Na początku obejrzyjmy oba jajka z zewnątrz. Jaki mają kształt, jaki kolor? Kolor jaj kurzych zależy od rasy kury. Niektórzy uważają, że te o ciemnej skorupce są lepsze. Nie jest to prawdą. Natomiast do farbowania kraszanek lepsze będą te o białej skorupce. Czy oba końce jajka wyglądają tak samo? Jeden koniec jest węższy.
Spróbujcie w ciemnym pomieszczeniu podświetlić latarką surowe jajko. Zobaczycie na skorupce małe otworki, dobrze byłoby użyć lupy. Do czego mogą one służyć? Przykładając włączoną latarkę bezpośrednio do skorupki zaobserwujcie występowanie w jajku komory powietrznej. Należy jej szukać po bardziej wypukłej stronie jajka.

Obserwacja jajka surowego: Delikatnie rozbijcie skorupkę w połowie i wylejcie zawartość jajka do przezroczystej miseczki. Zaobserwujcie: białko, żółtko z tarczką zarodkową, sznureczki białkowe czyli skrętki, błony pergaminowe pod skorupką, komorę powietrzną. Pomoże Wam rysunek.

Obserwacja jajka na twardo: Obierzcie teraz ze skorupki jajko na twardo zaczynając od „tępej” jego części. W tym miejscu znajdowała się komora powietrzna i ugotowane jajko nie wypełnia dokładnie przestrzeni pod skorupką. Przetnijcie jajko wzdłuż i obserwujcie jego budowę na talerzyku. Jak teraz wygląda białko, żółtko, czy widać błony pergaminowe?

Po obserwacji oddajcie surowe jajko mamie, niech je zagospodaruje, Na twardo możecie zjeść. Jajko zawiera wszelkie potrzebne do życia składniki, bogaty zestaw witamin i soli mineralnych. Ile jajek możemy bezpiecznie spożywać? Zdrowe osoby jedno dziennie. Najzdrowsze są jajka na miękko. Na twardo nie powinny być gotowane dłużej niż 10 min., bo tracą cenne składniki.

Z jajkami można robić wiele eksperymentów, ale o tym następnym razem.

Na koniec proponuję aby w Waszych domach pojawiły się jajka z rzeżuchą, takie jak na zdjęciu. Są łatwe do zrobienia. W środku skorupek jest wata. Trzeba ją tylko polewać wodą.

zdjęcie z serwisu bystredziecko.pl

A może inny pomysł – znajdziecie go na YouTube https://youtu.be/WzeM8bAQD_c

Ptasie jaja mają różne kształty i kolory. Czasami wyglądają jak pisanki. Poszukajcie ich w internecie.